język polskijęzyk angielski

Polák, Jiří

Tak blisko, a tak daleko

Tytuł oryginalny
So nah – so fern
Tłumacz
Berlin, Aleksander
Gatunek sztuki
Dramat
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Czas akcji
nieokreślony
Miejsce akcji
hala dworcowa, hotel, skały Pointe du Raz
Prapremiera
1995, Schauspiel Leipzig, reż. Lutz Graf

Czterdziestoletni, bezimienny On przysiada się do osiemnastoletniej Dziewczyny, która słucha wiolonczelowego koncertu w hali dworcowej. Milczący muzyk zdaje się grać już bardzo długo, a czas jakby nie płynął. Nikt nigdzie się nie spieszy i nie wsiada do żadnego pociągu. W hali dworcowej jest jeszcze dwóch szachistów, rozgrywających kolejne partie, a także przechadzający się włóczęga. Wszyscy zdają się być zawieszeni w przedziwnym letargu. Poza czasem i przestrzenią. Nie wiadomo, który jest rok ani gdzie znajduje się zawieszona w próżni hala dworcowa. 

Sztuka czesko-niemieckiego dramatopisarza Jiří Poláka to opowieść o ludziach uciekających przed własną niewygodną tożsamością, a także bolesną przeszłością. Nikt z bohaterów i bohaterek dramatu nie przedstawia się z imienia i nazwiska ani nie deklaruje swojej narodowej przynależności. Wszystko pozostaje domysłem. Nawet wtedy, kiedy głównego bohatera sztuki (Jego) zdaje się w końcu doganiać przeszłość w postaci również czterdziestoletniego, sprawiającego wrażenie jego alter ego – bohatera nazywającego się Monsieur Tomski, nie dochodzi do ujawnienia jego prawdziwej tożsamości. Jakiś rodzaj nadziei i możliwości wydostania się z tego impasu daje relacja dojrzałego mężczyzny z nowo poznaną Dziewczyną. Być może deklarujący, że jedzie do Werony On, w końcu wsiądzie razem z nią do pociągu i uda mu się w ten sposób opuścić dworcową halę? Pytanie jednak, czy jest to w ogóle możliwe.

Tak blisko, a tak daleko to precyzyjna i poetycka sztuka, w której każdy szczegół ma znaczenie. Jiří Polák łączy w niej elementy różnych konwencji (dramatu egzystencjalnego, realizmu magicznego, a nawet groteski), przez co nie da się jej łatwo zaszufladkować. W tekście pobrzmiewają również autobiograficzne wątki samego autora (m.in. emigracja, przyjęcie nowego obywatelstwa). Deszyfracja zapisanych przez autora sensów i kodów, a także ich ponowna aktualizacja przez twórców spektaklu, może okazać się niezwykle inspirującą, artystyczną podróżą.

 

Polák, Jiří

Urodził się w 1948 roku w Pradze, zmarł w 2014 roku. Mieszkał w Berlinie. Był czesko-niemieckim pisarzem, dramaturgiem, autorem scenariuszy i słuchowisk radiowych. Jego ojciec był malarzem i ekonomistą, a jego młodszy brat to szwajcarski architekt, teoretyk i profesor. Polák był absolwentem wydziału filmu i telewizji Akademie der Musischen Künste w Pradze. Dyplom scenarzysty i dramaturga uzyskał pod kierunkiem swojego nauczyciela, samego Milana Kundery. Od 1973 do 1976 Polák pracował w Zentralen Filmverleih w Pradze, zanim otrzymał zakaz pracy w latach 1976-1980. W tym czasie Polák pisał pod różnymi pseudonimami. Po emigracji z ówczesnej Czechosłowacji w 1980 roku przeniósł się do Republiki Federalnej Niemiec i przyjął obywatelstwo niemieckie. Tutaj początkowo pracował jako dramaturg w Teatrze we Fryburgu, a od 1985 do 1989 roku był wykładowcą dramaturgii i scenopisarstwa w Deutsche Film- und Fernsehakademie w Berlinie (dffb). Od 1989 pracował jako freelancer, ale nadal współpracował z dffb. Polák napisał między innymi scenariusze do filmów King of Evergreen i Tote sterben niemals aus, a także odcinka serialu kryminalnego Tatort: Ein Hauch von Hollywood oraz filmu krótkometrażowego Alice im Niemandsland. W 1995 roku napisał sztukę teatralną So Nah – So Far (Tak blisko, a tak daleko), która miała swoją premierę w Schauspiel Leipzig, a także była najlepszą niemiecką sztuką na I Europejskim Konkursie Dramaturgicznym. Polák był również autorem wielu słuchowisk.