język polskijęzyk angielski

Historia o Żebraku i Osiołku

Gatunek sztuki
Realizm magiczny
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn
Prapremiera polska
10 maja 1983, Historia o Żebraku i Osiołku, Teatr Pinokio, Łódź, reż. Bogumiła Rzymska; kolejne premiery: 20.05.1990, Teatr "Miniatura", Gdańsk, reż. T. Słobodzianek; 01.01.1992, Towarzystwo Wierszalin; 24.10.2003, Teatr Lalki i Aktora, Wałbrzych

Napisana w 1980 roku sztuka to debiut Tadeusza Słobodzianka, skierowana do dzieci baśń dla teatru lalek, oparta na motywie znanym w literaturze polskiej co najmniej od 1637 roku, kiedy to Piotr Baryka napisał komedię dworską: Z chłopa król. U Słobodzianka opowieść o tym, jak przedstawiciel biedoty w zmiennych zależnie od wersji okolicznościach zasiada na tronie, zostaje wpisana w strukturę moralitetu i psychomachii. Tu jednak walka dobra ze złem o duszę ludzką to nie tyle starcie najpoważniejsze z poważnych – ile komiczne pasmo nieporozumień, niesprawiedliwości, chybionych ambicji i planów.

Podpuszczany przez Diabła Bóg przyznaje, że świat jest daleki od ideału, postanawia więc podjąć się próby jego naprawy, poczynając od udzielenia pomocy Żebrakowi. Ten budzi się głodny na ulicy i grzebiąc w śmietniku, znajduje złoty grosz, który wydaje na kupno Osiołka. Zwierzę ucieka w nocy (na sznurek, którym można by było je przywiązać, Żebrakowi już nie starczyło), dręczą je jednak wyrzuty sumienia – wszak biedny człowiek od ust sobie odjął, żeby uratować Osiołka z niewoli. Z pomocą przychodzi mu Sowa Kasandry, która zdradza zwierzęciu, gdzie znaleźć piękny i wartościowy klejnot. Traf chce, że Król akurat szuka męża dla Królewny, a podstawowym kryterium wyboru małżonka jest właśnie dostarczenie jej w podarku najpiękniejszego klejnotu. Ptak Feniks za namową Osiołka doprowadza wygląd Żebraka do porządku, a do zdobycia Królewny brakuje biedakowi już tylko królestwa. Za wskazówką Księcia Nocy Osiołek podstępem zabija Smoka, zdobywając tym samym jego zamek, który ofiaruje Żebrakowi.
Gotowy teraz do ożenku biedak rusza do Królewny, żeby samemu stać się Królem. Nie trzeba będzie długo czekać, aż władza wyruguje z pamięci Króla-Żebraka wspomnienia o niedoli: władca przepędza proszącego go o jałmużnę człowieka, a i Osiołkowi się dostanie, mimo jego kluczowej roli w poprawie losu bohatera. Niewdzięczność Króla-Żebraka rychło zostaje ukarana przez los – Żebrak budzi się wtem ze snu z powrotem w łachmanach. Tymczasem Anioł z Diabłem kłócą się o to, który z nich tym razem spartaczył plan naprawy świata, a Bóg chrapie sobie smacznie, zmęczony „dobrze” wykonaną pracą.

Wśród całej panoramy barwnych (zarówno charakterem, jak i językiem) postaci, od przerysowanych dworzan i króla parodiujących polską szlachtę, przez naiwnego Osiołka, po niewdzięcznego Żebraka, jedyną postacią zdradzającą oznaki rozsądku jest… Błazen. Ten jednak oczywiście ginie, ścięty przez Króla-Żebraka. Historia Słobodzianka to zatem z jednej strony przypowieść o tym, że z niegodziwością nie można walczyć, zamieniając miejscami kata i ofiarę (albo inaczej: to nie król jest zły, tylko tron go takim czyni), z drugiej to ironiczna baśń o godzeniu się z życiem, nawet jeśli byle jakim, niesprawiedliwym i przewrotnie okrutnym. Co należy jednak podkreślić, choć Historia momentami smakuje gorzko, cięty humor Słobodzianka, jak i baśniowo-jarmarczna konwencja sprawiają, że chłonie się ją z przyjemnością.

Formularz zamówienia sztuki

Zamawiana sztuka: Historia o Żebraku i Osiołku