język polskijęzyk angielski

Antychryst

Tłumacz
Kaduczak, Jacek
Gatunek sztuki
Dramat
Obsada kobiet
Obsada mężczyzn

Gatunek: psychoanalityczny horror
Czas: współczesność
Miejsce: dom na odludziu, szpital, las

(adaptacja sceniczna: Annika Silkeberg)

Adaptacja słynnego, kontrowersyjnego filmu Larsa von Triera z 2009 roku.

W warstwie realistycznej jest to typowa freudowska opowieść o wyrzutach sumienia pewnego małżeństwa, które być może nieświadomie przyczyniło się do śmierci swojego dziecka. Być może, bo wzmianka o licznych zdjęciach dziecka, na których ma ono źle założone buciki, może być sugestią, że matka od początku deformowała stopy dziecka, a czyniła to albo dlatego, że chciała czynić zło, albo też z zemsty na mężu, który nie okazywał jej miłości. Rodzice są naukowcami: on - terapeuta, ona - robi doktorat o rytuałach czarownic. Oboje na swój sposób są obciążeni intelektualnie. Kobieta w wyniku żałoby cierpi na coraz głębszą depresję; mężczyzna namawia ją na wypisanie się ze szpitala i poddanie terapii "domowej", czyli z nim w roli terapeuty. Jego metody są kontrowersyjne, wydają się jednak skuteczne - póki kobieta nie przełamie jego chłodnego dystansu i nie przejmie nad nim kontroli, wciągając go w niebezpieczną grę bez zasad. Rozmawia z nim zupełnie jak człowiek nawiedzony przez diabła i do końca nie wiemy, czy udaje, czy zwariowała.

Na poziomie symbolicznym Antychryst wyraża albo ilustruje gnostycką myśl o tym, że nasz świat, poprzez obecne w nim zło, jest najgorszym z możliwych; że został stworzony przez okrutnego demiurga, który używa kobiety jako narzędzia w celu reprodukowania wynaturzeń i potworności. Jest tu infernalna wizja natury, ziemskiej materii zaprzęgniętej w diabelski proces wynaturzeń, genetycznych błędów, chorób i wszelkich przypadłości ze śmiercią na czele.
Antychryst jest prowokacją, uświadamiającą, że oprócz rajskiego ogrodu, niebiańskiej przyrody, w której zobaczyć można odciśniętą boską dłoń, istnieje piekło zmysłów, cierpienie ciała, szaleństwo umysłu i ciemny las, w którym zwierzęta ludzkim głosem zapewniają o panowaniu chaosu.

Zdaniem wielu autorów podstawowe odniesienia von Triera to Antychryst Fryderyka Nietzschego, film Andrieja Tarkowskiego Ofiara i dzieło Młot na czarownice (wydane po łacinie w Niemczech w 1486 i stanowiące  podstawę i powód prześladowań czarownic). W ten sposób von Trier łączy kwestie dionizyjskich orgii, ofiary i odradzania się natury z pejoratywnymi opisami kobiet i diabła. Kompozycja tekstu tworzy rodzaj wirtualnego czasu, gdzie możliwe jest wieczne powracanie w to samo miejsce, co przez niektórych uważane jest za trierowski komentarz do panowania nad kontrolą mediów w czasie rzeczywistym. Taki sam rodzaj wirtualnego czasu, gdzie koegzystują przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, stworzył w swoim filmie Tarkowski. Podobnie jak w Młocie na czarownice, u von Triera siły natury powiązane są ze społeczną przemocą wobec kobiet - ten obraz cofa nas do mitu o raju, powodów grzechu pierworodnego i związków Ewy z siłami ziemi (i piekła). Nocna ucieczka kobiety w las, by doświadczyć przemocy, wynika z żądzy pokonania ograniczeń ciała, a może stania się jednym z uniwersum. Sytuacje intymne między mężczyzną i kobietą w Antychryście mają w każdym razie coś z atmosfery sabatu. Fiasko ich intelektu w sytuacji życiowej ma wymiar apokaliptyczny.

Omówienie m.in. na podstawie recenzji z filmu autorstwa Janusza Wróblewskiego, "Polityka", 27 maja 2009.

Formularz zamówienia sztuki

Zamawiana sztuka: Antychryst