język polskijęzyk angielski

Frisch, Max

(1911-1991) Szwajcarski architekt i pisarz. Ideowy uczeń i następca Bertolta Brechta, autor czterech powieści, zbioru opowiadań, dwunastu dramatów i dzienników. W młodości długo nie mógł się zdecydować, czy woli prowadzić życie artystyczne, czy mieszczańskie. Przerwał studia germanistyczne, by ukończyć architekturę, ale jednocześnie nie przestawał pisać. Dopiero sukces powieści Stiller, która ukazała się w 1954 roku (nota bene sztuka Rip van Winkle jest wersją sceniczną tej powieści), sprawił, że Frisch postanowił zlikwidować swoją pracownię architektoniczną i poświęcić się wyłącznie pisarstwu.

Twórczość dramatyczna Frischa jest wyrazem poszukiwań tożsamości bohatera, pragnącego za wszelką cenę wyrwać się ze swojej dotychczasowej mieszczańskiej egzystencji, z pułapki stworzonej przez własny mit, z narzuconej tożsamości czy roli, i podążyć za marzeniami, oddać się pasji tworzenia lub podróżowania. W swoich sztukach Frisch wielokrotnie stawia pytanie, czy jest możliwa ucieczka od tożsamości i przeznaczenia, zdeterminowanych osobowością, wspomnieniami i inteligencją człowieka. Zajmuje się relacjami między ludźmi, przemijaniem, starością i śmiercią, nie tylko tą ostateczną, ale także tą doświadczaną jeszcze za życia. Frisch porusza w dramatach również niezwykle aktualne problemy, takie jak stygmatyzacja inności, przyczyny terroryzmu czy źródła anarchii, udowadniając, że historia rządzi się powtarzalnością zdarzeń, jak mechanizm zegarowy (co znajduje nawet odniesienie dosłowne w kilku sztukach), a to, co w latach czterdziestych czy pięćdziesiątych ubiegłego wieku mogło być tylko podszytymi lękiem przewidywaniami, dzisiaj dzieje się na naszych oczach w globalnym wymiarze. Wojna, podziały rasowe i klasowe, wykluczenia społeczne czy wreszcie biurokratyzacja życia, obecne w sztukach Frischa, wydają się niepokojąco współczesne i boleśnie znajome. Wnikliwe studium władzy, przemocy politycznej i społecznej, antagonizmów na tle fanatyzmu narodowego i religijnego, a także przeczucia katastroficznych zjawisk anarchizacji systemów państwowych i ich degeneracji, świadczą o nieprzemijającym geniuszu autora.

Wydarzenia ostatnich lat – konflikty militarne, polityczne spory, narastający w Europie nacjonalizm i ksenofobia, czy wreszcie kryzys imigrancki – udowadniają, jak wielka jest potrzeba ciągłego powracania do Frischa i uruchamiania jego analiz w nowych kontekstach. Być może nieco paradoksalnie okazuje się, że współcześnie bardziej niż przed laty jest on „pisarzem naszych czasów”. Dlatego właśnie nie tylko trzeba go czytać, ale trzeba czytać go „w całości”. Można podziwiać Frischa jako doskonałego prozaika, świetnego felietonistę i mistrza krótkich form czy dramatopisarza skłaniającego widza do wejścia w konflikt z samym sobą, ale dopiero powiązana lektura jego dzieł pozwala dostrzec sens strachu o wynik starcia  jednostki z masą.” – pisze w posłowiu do dwutomowego wydania Dramatów zebranych Frischa (ADiT, Warszawa 2016) dr Monika Wąsik.